Urrek et in ziekere zin eeuwenlang een veilige aaven ewest vor minderheden. Minsen die in de verdrokking zatten, minsen die opbluuiden van de gastvrijheid in de hartelijkheid van de Urrekers. Toen Urk in 1819 un aaven krieg wazzen er ier in ut haring- in ansjoopseizoen minsen eut alle zuiderzeehavens te vinden. Soms laggen er ier wel 500 skiepen, je kunen je wel vuurstellen wat un drokte dat ewest et. Urkerdag was er niks bei.
Toen in 1953 de dikken in Zeeland doorbraken tuften de urrekers metien die kant op. Oenderden, miskien wel duuzenden minsen binnen duur de vloot ereddet. Doarna stingen bei oens de duren open vor de slachtoffers; in verskillende eusouwens binnen ze opevongen. Jonge vrouwen reesden nor Zeeland om euzen skoon te maken van modder en troep.
Kunstenoars wazzen ok welkom op oens eiland. Ernst Leyden liet hier een atelier bouwen, in mit um kwammen er talloze schilders nor ut eiland. Of de minsen altosen zin adden om model te stoan wiet ik niet, mar er binnen er iel wat vastelegd.
Ok homo’s kwammen ier graag. In ut wazzen niet de minsten. De bekinede kunstenoar in verzetsheld Willem Arondeus woende ier een joar of twie in beleefde er zun gelokkigste momenten. Ei skrift: “Ik zou mij zeer goed kunnen voorstellen voortaan te leven .. in een zoodanige omgeving als dit eiland, en dan zeer gelukkig te zijn.” Ok minsen as de skreever Jef Last in Nobelprijswinnoar Andre Gide kwammen ier graag. Ut et prachtige literatuur opelevert, lees de gedichten van Arondeus in de romans van Jef Last ur nog maar es op noa.
Ok de Joodse familie Kropveld was ier welkom. Isreal Samuel krieg metien een bijnaam, Japien de Joode. Daareut blikt wel dat de Urkers eegen mit -em wazzen. Helaas et Urk Japien in z’n gezin niet kunen redden. Vor vuul ongerdukkers in bleekneusjes was Urk in de oorlog gelokkig wél een veilige haven.
Tugenwoordig is Urrek un super plekke vor pleegkiengeren die eut eus eploast binnen, bijvuurbield eut Lelystad in Almere. Ok vluchtelingen, eut alle brandhaarden van de warreld, meren ier an. Ik kwam pas nog twie Tibetoanen tugen die op de markt sushi verkopen. Mar je treffen ier ok Syriers, Armeniers, Eritreers in Irakezen. Daarnaast woenen en warken er ier nou zo’n 1300 arbeidsmigranten, eut Polen in Bulgarije en allerlei angere Oostbloklaanden. In sinds vuurig joar binnen er ier Oekraiense vluchtelingen. Vor eului is Urrek letterlijk un veilige aaven.
As we et over over minderheden eeuwen dink je niet snel an Urrekers. We wanen oens op oens durrep vaak heer in meester. Maar dat bield klopt niet ielemoal: de Urkers wazzen duur de eeuwen òk arbeidsmigrant of een verdrokte minderheid. Dat wazzen de jongens in moatjes die vurs van skoel mit een knapzekkien of koffertjen op de boot ezet worden. Die afreesden nor loggerskiepen an de kust of nor boerdereien, hereneuzen of kiengerkolonies, vaar van eus. Die van ut Kinderwetje van Van Houten of angere arbeidswetten nog nooit oord adden, lot stoan dat ze er van profetierden. Een hoendenleven was ut vor sommigen.
In je adden de Urrekers die in fabrieken in Twente of in de Zaan gingen warken. Of ze vereusden nor IJmuiden of Neiediep om dichter bei de visgroenden te zitten. Doar wazzen ze un minderheid, in niet altoos geliefd. In IJmuiden worden ze ‘Leuzenbossen’ in ‘koelies’ eneumd. Maar ja, nao een poar weken op zie zat er vanzelluf ok wel een lochien an…
Toen de Noordoostpolder an elegd worde dochten dat oenze problemen vorbei zouen weezen. We zouwen eindelijk reumte in beter betoald wark kreegen. We moggen wel baggeren in graven en skoonmaken maar doar blief ut bei. Toen laarden we pas echt wat discriminatie was.
De visserluien wieten trouwens ok wel ut ien in anger van discriminatie. Want ut is un ard gelag as je je skip nor Kampen moeten bringen in an moeten zien hoe ut duurdemidden wordt eknipt. Mar ok vor de visserluien die wél duurgoan likt er steeds minder reumte te weezen. Ut is net as toen mit de inpoldering: in ploas van dat ze nou gewoen zeenen dat ze je niet wouen eeuwen, dan wist je tenminste woar je an toe wazzen.
Soms is ut goed om achteromme te kieken om te wieten welke kaant je opmoeten.
Ut et weinig zin om je boven unager te verheffen as je an den leeve wieten hoe dat voelt. De arbeidsmigranten in vluchtelingen die nou op Urk woenen zitten in ut zellefde skuitjen as oenze vuurouwers toen in De Zaan in in IJmuiden. In minsen met een anger kleurtjen, interesse of seksuele geaardheid binnen net zo kwetsboar as de dienstmoatjes in de loggerjongens van toen.
Ieder mins verdient un veilige aven. Wat ok je afkomst, geloof of geaardheid is. As Urrekers wieten we as gien anger hoe ut voelt om arreges niet welkom of twiederangs te wezen. Dus lotten we ur vor zorgen dat we gieniene lotten vallen. Gien inkel keend dat zich angers voelt, gien inkele visserman die landman moet worrren, geen inkele Pool in gier inkele Syrier die ut ier prebiert te rooien. Lotten we vor unkanger opkoemen in unkanger in oenze waarde loaten. Zodat Urk vor iederiene een veilige aaven is in blift.